Artificial Intelligence (AI) stelt alle sectoren in het vervolgonderwijs (mbo, hbo en wo) voor een opgave. De impact is groot en de veranderingen gaan snel. Instellingen zoeken naar manieren om zich aan te passen in de wetenschap dat AI nu en (misschien zelfs vooral) in de toekomst ons onderwijs fundamenteel verandert. Die aanpassingen bestrijken alle terreinen binnen het onderwijs: waartoe we opleiden, hoe we onderwijs geven, onderzoek doen en hoe we ons onderwijs organiseren. Om die opgave het hoofd te bieden is samenwerking nodig en daarom lanceren Npuls en SURF expeditie AI.
Voor de sector ligt er nu een kans om samen met instellingen en partners de transformatie te starten. De opgave rondom AI geven we de vorm van een ‘expeditie’; een gezamenlijke ontdekkingsreis naar het onderwijs van de toekomst, waarin we de kansen die AI biedt benutten en uitdagingen die AI stelt niet uit de weg gaan. Als sector brengen we ieder onze eigen expertises in; kennis van de techniek, kennis van het onderwijs en de wil tot samenwerken.
Het Sectorbeeld Onderwijs, dat de Autoriteit Persoonsgegevens in januari 2024 uitbracht, bevestigt die noodzaak tot samenwerking. De AP geeft een helder en herkenbaar beeld van zowel de kansen als de bedreigingen die AI met zich meebrengt. Kansen om het onderwijs nog veel sterker te personaliseren maar ook bedreigingen zoals risico’s op toenemende ongelijkheid. De AP ziet dat de bestaande samenwerking in het vervolgonderwijs werkt, bijvoorbeeld bij het opstellen van gedeelde normenkaders en bij het gezamenlijk optrekken richting grote leveranciers. De AP moedigt dan ook intensievere samenwerking aan. Ook het kabinet prijst in haar overheidsbrede visie op generatieve AI de samenwerking in de sector. Als concrete voorbeelden worden het landelijke AI-punt, de ontwikkeling van een gezamenlijke visie op AI voor het mbo, hbo en wo waar Npuls aan werkt en GPT-NL, een Nederlandstalig taalmodel dat AI toetsbaar, transparanter en eerlijker maakt en waar SURF mede-ontwikkelaar van is, genoemd.
Nederland heeft dus een mooie uitgangspositie om de randvoorwaarden te creëren voor verantwoorde inzet van AI in het onderwijs. Hieronder geven we een overzicht van de reeds lopende initiatieven:
Minister Dijkgraaf zei: “We rijden heel hard, maar wel door de mist. Dat maakt het moeilijk om vooruit te kijken.” Met een bestuurlijk gedragen, sector brede visie realiseren we de mistlichten om veilig verder te rijden.
Gezamenlijke visie op AI en onderwijs en een routekaart met concrete uitwerking
Begin 2024 is dit traject opgestart. We gaan thematisch aan de slag, samen met experts vanuit de sector zelf, om regelmatig relevante publicaties uit te brengen die gezamenlijk de Visie op AI vormen. De thematische onderdelen van de visie werken we ook uit in een concrete routekaart waaraan zowel Npuls en SURF alsook instellingen uitvoering gaan geven.
Startnota De staat van AI en de moderne onderwijsinstelling
Als context voor het visie traject is deze startnota (in het Nederlands en Engels) geschreven door SURF in opdracht van Npuls.
Het AI-punt wordt dé plek voor het vervolgonderwijsdoor waar kennis wordt gedeeld, waar gezaghebbende informatie te vinden is én wordt geproduceerd over concrete, voor de onderwijspraktijk relevante en urgente vragen betreffende AI. De volgende activiteiten dragen hieraan bij:
- Het online communityplatform
- SURF Communities platform SIG AI in Education
- De landelijke Vraagbaak AI: te vinden op het communityplatform
- Ontwikkeling van een landelijk expertisecentrum AI voor het onderwijs
- Magazine Slimmer onderwijs met AI
Bij brede samenwerking passen ook gezamenlijke ethische uitgangspunten, juridische en procedurele afstemming en gezamenlijke inkoop(afspraken). De volgende activiteiten dragen hieraan bij:
- Referentiekader 2.0 voor ethisch verantwoorde inzet van data en AI
- Verkenning algoritmeregister voor het onderwijs
- Handreiking ChatGPT
- Gezamenlijke inkooponderhandeling AI-tooling
- Verkenning volwassenheidsmodel AI Ethiek
- Leergang beleid en AI
Zowel in het Sectorbeeld van de AP als de kabinetsvisie generatieve AI wordt het belang van bewustwording en Data en AI geletterdheid benadrukt. Om studenten voor te bereiden op een arbeidsmarkt waarin AI een belangrijke rol speelt, zullen docenten ook uitgerust moeten worden met de juiste kennis, tools en vaardigheden. De volgende activiteiten dragen hieraan bij:
- Scholingsaanbod voor studenten en docenten
- Kwalificatie raamwerk data en AI geletterdheid
De snelheid van de ontwikkelingen vraagt om wendbaarheid, vraagt om experimenten en ruimte om nieuwe dingen uit te proberen. Expeditie AI stimuleert experimenten en het starten van pilots. De volgende activiteiten zijn in dat kader al opgestart:
- Veilig experimenteeromgeving generatieve AI
- Verkenning AI-assistent
- GPT-NL
Expeditie AI vertrekt in 2024 naar het onderwijs van de toekomst met docenten, studenten, onderzoekers, ondersteuners, met juristen, bestuurders, informatiemanagers en analisten, met onderwijskundigen, examinatoren en begeleiders uit het mbo, ho en wo.
Hoe kun je aansluiten of bijdragen aan die ontwikkelingen? Meld je aan op hét landelijke community platform voor data en AI en volg de SURF en Npuls nieuwsbrieven.