Artikel
18-02-2025
“Het was een heftige dag.” Zo sloot organisator Sabine Uijl van Npuls deze derde CTL cohortbijeenkomst af. De deelnemers van verschillende mbo-, hbo- en wo-instellingen kwamen weer bij elkaar om te leren over de rol, functie en het opzetten en onderhouden van een CTL. Na de globale onderwerpen organisaties en organisatieopstellingen, bestaande praktijken (UvA), Community’s of Practice en Theory of Change, gingen we deze dag de diepte in rondom de concepten Veranderkracht en het Business Capability Model.
Duurzame verandering in de lengte, diepte en breedte
Het eerste onderwerp werd verzorgd door Kristin Vanlommel van de Hogeschool Utrecht en Universiteit Antwerpen. Ze gaf een overzicht van en theorieën over onderwijsinnovatie en verandering in het onderwijs. Ze sprak op basis van haar onderzoek en eigen ervaring als docent op de HU. En ik vond het interessant om toch weer eens een overzicht te krijgen van verschillende opvattingen en ‘gradaties’ van innovatie: een verbetering doorvoeren is géén innovatie. Het gaat om culture veranderingen en verandering van waarden.
Paradoxen in innovatie
Vooral de eenvoudige indeling in lengte, breedte en diepte van duurzame veranderingen gaf een fijne kapstok voor discussie. Daarna ging ze in op de condities om duurzaam te veranderen. Ik was getriggerd door de modellen waarin ze samenwerking schetste via sociale interactie diagrammen. Zelf merk ik dat ik wel hou van het ‘policephalous model’ (ja, zoek dat maar eens op!) en ik zie mezelf wel als bolletje A of B in dat model. Herkenning! En het ging over innovatief vermogen. In welke mate ben je als individu of organisatie onderzoekend, creatief, heb je doorzettingsvermogen en ben je ondernemend? Hier kwamen ook de termen Teacher Agency en Executiekracht nog eens naar voren, en hoe die daarmee in relatie staan.
Maar eenvoud van modellen heeft wel aantrekkelijkheid. En een heel eenvoudig model – maar het is een belangrijke paradox – gaat erover dat mensen wel graag verandering willen, maar zelf niet graag willen veranderen. En dat is op veel terreinen waar. Zelf moest ik denken aan het doorvoeren van veranderingen in je eigen CTL als dat eenmaal functioneert. Dit is altijd een lastige fase. Maar het is wel heel goed om je eigen gevoel van (weerstand tegen) verandering eens te laten spreken, wanneer we als CTL professionals in de onderwijsorganisaties aan de slag gaan om innovaties door te voeren.
Business Capability Model
Het tweede deel van de dag werd opgehangen aan het Business Capability Model (in ‘gewoon’ Nederlands: Bedrijfsvaardighedenmodel). Dit was denk ik voor veel mensen (en ook voor mezelf) een onderwerp dat flink buiten onze comfortzone ligt. Waarom? Vanuit een CTL willen we graag bezig zijn met onderwijskundige en didactische concepten. Veel uitwisselen. Hét gebeurt in de interactie tussen lerende(n) en docent. Als hart van het onderwijs.
Echter, de sprekers Ecca Berhitu en Sape van der Werf van Universiteit Utrecht gaven ons inzicht in hoe je werkelijk waarde toevoegt aan de strategische doelen van een onderwijsorganisatie. Hoe voldoe je aan de behoeftes van de klant? Hier is een enorme hoeveelheid aan vaardigheden voor nodig. De sprekers lieten schema’s zien met meer dan 150 capaciteiten en processen die nodig zijn om onderwijs, op enige schaal, überhaupt mogelijk te maken. Denk aan IT, communicatie, voorlichting, aanmelden, inschrijven, intekenen, aftekenen, diplomeren, digitaal toetsen, lokalen, verwarming, deuren openen, verwarming, financiële stromen, en nog véél meer. Hierin blijkt het uitvoeren van onderwijs (lessen verzorgen) maar een heel klein schakeltje te zijn in een enorme keten.
Droste-effect
Dit geldt overigens net zo goed voor het proces dat een CTL zelf op moet tuigen om een trainings- en professionaliseringsprogramma goed te laten verlopen. Een grote uitdaging is om de reis van de docenten die we willen trainen en begeleiden goed in kaart te brengen. Hebben we alle benodigde capaciteiten hiervoor op orde? Maar ook op het niveau van een cursus of les is de reis van de lerende van groot belang. Heb je dit goed in beeld en handel je hiernaar, dan ben je beter in staat om echt waarde te kunnen toevoegen.
Tijdens deze dag zag ik zo het Droste-effect in volle omvang voor mijn geestesoog verschijnen: dezelfde vaardigheden en processen op zowel instellings-, CTL- als lesniveau. Deze inzichten kunnen je best deemoedig maken. Ik was het eens met Sabine: het was een heftige dag!
Silvester Draaijer, Programmamanager VU Education Lab
